Κλέφτικα τραγούδια

 Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η δυστυχία των ορεινών κυρίως πληθυσμών έκανε πολλούς από τους κατοίκους να καταφεύγουν στα βουνά και να γίνονται "κλέφτες", να προβαίνουν δηλαδή σε πράξεις ληστείας. Οι "κλέφτες" αυτοί λεηλατούσαν αδιάκριτα Τούρκους και χριστιανούς. Για να εμπεδώσει την τάξη στην ύπαιθρο, η οθωμανική εξουσία δημιούργησε το θεσμό των "αρματολών", σώματα δηλαδή από εντόπιους ελληνικούς πληθυσμούς στρατιωτικά οργανωμένα, που αποστολή τους ήταν να επιτηρούν τις ορεινές διαβάσεις και να προστατεύουν τους κατοίκους από τις επιδρομές των κλεφτών. Κιόλας πριν από την Άλλωση ο σουρτάνος Μουράτ Β΄αναγκάστηκε να δημιουργήσει το πρώτο αρματολίκι στην περιοχή των Αγράφων,με την επικίνδυνη ορεινή περιοχή της δυτικής Στερεάς. Το δεύτερο αρματολίκι φαίνεται πως ήταν του Ολύμπου, και τελικά ο θεσμός διαδόθηκε σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. 

            Γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα μια σημαντική αλλαγή παρατηρείται στο θεσμό των αρματολών, με τον εξισλαμισμό των ως τότε χριστιανών Αλβανών, που η οθωμανική διοίκηση τους χρησιμοποιεί τώρα για τη φύλαξη των δερβενίων. Οι παλιοί Έλληνες αρματολοί χάνουν πια το μονοπώλιο του αξιώματος και έρχονται σε σύγκρουση με τους νεοδιορισμένους αρβανίτες δερβεναγάδες. Οι διαμάχες αυτές δημιουργούν στους Έλληνες αρματολούς μια ισχυρή εθνική συνείδηση και παράλληλα τη συνείδηση πως αυτοί ήταν οι φυσικοί πολεμικοί ηγέτες των Ελλήνων. Συχνά ο αρματολός, όταν του έπαιρναν τα προνόμια, περνούσε στην επίθεση και γινόταν κλέφτης. Έτσι σιγά σιγά η σημασία της λέξης απλώθηκε και περιέλαβε και τους αρματολούς. Από τα μέσα του 18ου αιώνα τις δύο αυτές λέξεις τις θεωρούσαν ταυτόσημες. Τα κλέφτικα τραγούδια δημιουργήθηκαν για να υμνήσουν όχι τους παλαιούς ληστές, αλλά τους αρματολούς που γίνονταν κλέφτες και πολεμούσαν με τους Αρβανίτες που δυνάστευαν τους κατοίκους. Αυτό θα έγινε όχι πριν από τις αρχές ή το πρώτο μισό του 18ου αιώνα, και το κλέφτικο τραγούδι απλώθηκε στις περιοχές ακριβώς όπου έδρασαν αρματολοί: στη Στερεά Ελλάδα, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τη δυτική Μακεδονία.   

Το κλέφτικο τραγούδι είναι στο πνεύμα του και στη μορφή του, τελείως διαφορετικό από το ακριτικό. Δεν είναι διηγηματικό, ανήκει στην κατηγορία των "κυρίως ασμάτων". Οι κλέφτες ξεχωρίζουν για την ψυχική τους ένταση, για την ευψυχία, όπως εύστοχα παρατήρησε ο πιο έγκυρος μελετητής του κλέφτικου τραγουδιού Γ.Αποστολάκης. Γι' αυτό και το κλέφτικο τραγούδι στη γνησιότερη μορφή του είναι κατ΄εξοχήν λυρικό (στροφές λυρικές με εντελώς ελεύθερο ρυθμό. Τραγουδιούνται καθιστά. Είναι "της τάβλας"). 

Πηγή: Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Λίνου Πολίτη

 Βασίλη κάτσε φρόνιμα

 Σαράντα παλικάρια

Διαβάζουμε το άρθρο του Παντελή Μπουκαλα για το κλέφτικο τραγούδι:
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_26/03/2011_436889