ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Το δημοτικό τραγούδι κατέχει μια ξεχωριστή θέση στη νέα ελληνική λογοτεχνία και στη νεοελληνική πνευματική ιστορία γενικότερα. Είναι το μέσο με το οποίο ο λαός έδωσε την εγκυρότερη έκφραση στον κόσμο του και στο πρόσωπό του. Ό,τι συνηθίζουμε να ονομάζουμε ψυχή ενός λαού, την ψυχοσύνθεσή του, τους καημούς και τους πόθους του, ακόμα και τις ιστορικές του περιπέτειες, θα τα βρούμε στην αποκρυσταλλωμένη ανώτερη ποιητική έκφραση του δημοτικού τραγουδιού. 

Το δημοτικό τραγούδι δεν εντάσσεται σε μια συγκεκριμένη περίοδο της λογοτεχνικής ιστορίας. Το βρίσκουμε, με τα ακριτικά και συνεχίζεται να τραγουδιέται ως τις μέρες μας. Με μια βασική διαφορά: πως το δημοτικό τραγούδι ζει ακόμα σήμερα, αλλά ζει με την έννοια του συντηρείται, σαν μια "πράξη κατά παράδοση" με τη λαογραφική έννοια. Τραγουδιέται σε γάμους και σε πανηγύρια ή σε άλλες περιστάσεις της κοινωνικής ζωής, πιο πολύ σε απομακρυσμένες περιοχές και σε μικρές επαρχιακές πόλεις. Την τελευταία άνθηση το δημοτικό τραγούδι τη γνώρισε με το κλέφτικο τραγούδι τον 18ο αιώνα και στις παραμονές της Επανάστασης. 

Ο πιο συνηθισμένος στίχος του δημοτικού τραγουδιού είναι ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος. Οικοδομείται κυρίως απάνω στο ουσιαστικό και στο ρήμα, στον στέρεο δηλαδή κόσμο των πραγμάτων και όχι στη φανταχτερή επιφάνεια που είναι το επίθετο. Είναι στενά συνδεδεμένο με τη μουσική, γι' αυτό και πάντοτε τραγουδιέται.Ο Ν.Γ. Πολίτης εξέδωσε τη συλλογή "Εκλογές από τα τραγούδια του ελληνικού λαού" (1η εκδοση 1914).

(πηγή: "Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας" Λίνου Πολίτη)

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

Η ποίηση γενικά διακρίνεται σε προσωπική και απρόσωπη. Στην προσωπική ποίηση ανήκουν όλα τα ποιητικά κείμενα που έχουν γραφεί από γνωστούς δόκιμους ποιητές (π.χ. Σολωμός, Παλαμάς, Καβάφης, Ελύτης κ.α.) Στη λεγόμενη απρόσωπη ποίηση ανήκουν όλα τα ποιητικά κείμενα για τα οποία δεχόμαστε καταρχήν ότι δημιουργός τους είναι ο λαός. Τα ποιητικά κείμενα αυτής της κατηγορίας τα ονομάζουμε γενικά δημοτικά τραγούδια. Αυτή η ποιητική δημιουργία του ενός, του άγνωστου και ανώνυμου, επειδή μια ορισμένη στιγμή εκφράζει και απηχεί την ψυχική κατάσταση και τα συναισθήματα μιας ευρύτερης ομάδας ή γενικότερα του λαού, γίνεται κτήμα και αγκαλιάζεται από πολλούς. Έτσι, το ποίημα από τον αρχικό και ανώνυμο δημιουργό, περνάει σταδιακά με τη λεγόμενη προφορική παράδοση (από στόμα σε στόμα) στην ολότητα και υφίσταται μια συνεχή δευτερογενή επεξεργασία. Ο αποδέκτης, δηλαδή, ο λαός αφαιρεί ή και προσθέτει οτιδήποτε δεν ταιριάζει στη δική του ψυχοσύνθεση και στη δική του εκφραστική. Ένα δημοτικό τραγούδι είναι δυνατό να μας έχει παραδοθεί σε διάφορες μορφές. Έτσι, πολλά δημοτικά τραγούδια μπορεί να έχουν το ίδιο θέμα ή να αναφέρονται στο ίδιο πρόσωπο αλλά να παρουσιάζονται με διαφορετικές μορφρές. Αυτές τις διαφορετικές μορφές τις ονομάζουμε παραλλαγές.

Τα δημοτικά τραγούδια μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

α) Δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στο δημόσιο βίο: ακριτικά, κλέφτικα, θρήνοι κτλ.

β) Δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται σε εκδηλώσεις και συνήθειες του ιδιωτικού βίου: της ξενιτιάς, μοιρολόγια, νανουρίσματα, της αγάπης κτλ.

γ) Παραλογές: πολύστιχα αφηγηματικά τραγούδια π.χ. "Του Νεκρού αδερφού", "Του γεφυριού της Άρτας".

Γνωρίσματα Δημοτικών Τραγουδιών

α) Είναι γραμμένα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο.

β) Το δεύτερο ημιστίχιο (συχνά) αποτελεί επανάληψη και νοηματική αναδίπλωση του πρώτου.

γ) Ο κάθε στίχος εκφράζει κανονικά ένα πλήρες και ολοκληρωμένο νόημα (συντακτική αυτοτέλεια και νοηματική πληρότητα).

δ) Η ποιητική εκφραστική στηρίζεται κυρίως στην πληθωρική χρήση του ρήματος και του ουσιαστικού.

ε) Χαρακτηριστικό γνώρισμα των δημοτικών τραγουδιών είναι τα άστοχα ερωτήματα (μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι; ).

στ) υπάρχουν σταθερά εκφραστικά μοτίβα.

ζ) Όλα τα άψυχα (βουνά, ποτάμια, δέντρα, πουλιά) αποκτούν φωνή και συμπεριφέρονται ως ανθρώπινες οντότητες.

(πηγή : Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων)