ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ

Στα πλαίσια του μαθήματος της Λογοτεχνίας, κι αφού διδαχθήκαμε το απόσπασμα του  Γρηγόριου Ξενόπουλου "Κάποια Χριστούγεννα", αποφασίσαμε να συγκεντρώσουμε χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα από την ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας. Οι μαθητές, μετά από έρευνα, μας έδωσαν τις ακόλουθες πληροφορίες:

Παρασκευή Μάιπα

Λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα, οι μαμάδες ετοιμάζουν τα καλούδια για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Φτιάχνουν μελομακάρονα, κουραμπιέδες και πολλά άλλα γλυκά. Επίσης φτιάχνουν στρογγυλά κουλούρια από ζυμάρι όπως έκαναν και οι γιαγιάδες τους. Ακόμα σφάζουν τα γουρούνια για να κάνουν νόστιμη τηγανιά.

Τα παιδιά παραμονές Χριστουγέννων πάνε σε όλα τα σπίτια και λένε τα κάλαντα. Μερικά παιδιά λένε ένα βλάχικο τραγούδι. Οι νοικοκυρές ανοίγουν την πόρτα για να υποδεχτούν τον πρώτο καλεσμένο της χρονιάς και του δίνουν χρήματα για να είναι ευτυχισμένος ο νέος χρόνος.

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο με τις γιρλάντες και τα στολίδια του δεν λείπει σχεδόν από κανένα σπίτι. Τα ξημερώματα γύρω στις πέντε η ώρα ο παπάς χτυπάει τις καμπάνες και καλεί όλο τον κόσμο να πάει στην εκκλησία. Όταν τελειώσει η θεία λειτουργία, ευχόμαστε ο ένας στον άλλο χρόνια πολλά και γυρίζουμε στο σπίτι για να φάμε.

Κατερίνα Μάιπα - Βαγγέλης Παπαευθυμίου - Δημήτρης Μπάρμπας - Θανάσης Μάιπας

Έθιμα από το Δίστρατο

Έρχονται μέρες γιορτών, κάθε περιοχή της Ελλάδας έχει τα δικά της έθιμα. Στο Δίστρατο (γνωστό βλαχοχώρι σκαρφαλωμένο στα 1000 μέτρα υψόμετρο ανάμεσα από το Σμόλικα και την Βασιλίτσα) από τα παλιά χρόνια, όπως λένε οι παπούδες μας, οι ετοιμασίες άρχιζαν πολύ νωρίς. Παραμονές Χριστουγέννων οι γιαγιάδες ζύμωναν τις κουλούρες. Στην πρώτη έδιναν το σχήμα του σταυρού. Αυτή την κρεμούσαν κοντά στο καντηλάκι του σπιτιού κι έμενε εκεί όλο το χρόνο για φυλαχτό. Τις υπόλοιπες κουλούρες τις μοίραζαν στα παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα. Την Πρωτοχρονιά έφτιαχναν βασιλόπιτα. Έβαζαν μέσα το φλουρί και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της χρονιάς. Το πρώτο κομμάτι ήταν του Χριστού, το δεύτερο του σπιτιού και τα υπόλοιπα τα έδιναν στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Ακόμα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς κυκλοφορούσαν στο χωριό καρναβάλια με κουδούνια για να τρομάξουν και να διώξουν τα λεγόμενα καλικαντζαράκια. Εκείνο το βράδυ προτού μπει ο καινούριος χρόνος οι ανύπαντρες κοπέλες πήγαιναν όλες μαζί αμίλητες στην πιο μακρινή τρεχούμενη πηγή και ρίχνανε κέρματα κάνοντας μια ευχή. Έπιναν νερό από την πηγή και και κατόπιν πήγαιναν σε ένα φιλικό σπίτι όπου κόβανε τη βασιλόπιτα και αντάλλασσαν ευχές.

Γεωργία Νούτσου

Κεφαλοχώρι

            Μελωδίες γιορτινές, παιδικές μυθοπλασίες, αρώματα από κουζίνες νοικοκυριών, φωτιές, κουδούνες, τυχερά παιχνίδια, αγιοβασιλιάτικα καραβάκια και χριστουγεννιάτικα δέντρα, μεταμφιέσεις και  καλικάντζαροι, δίνουν αυτές τις ημέρες το δικό τους ξεχωριστό χρώμα σε όλες τις περιοχές αλλά ακόμη και τις πιο μικρές εστίες της ελληνικής επικράτειας.

Όλοι προετοιμάζονται για τη γέννηση του Χριστού, τα ρεβεγιόν έχουν την τιμητική τους ενώ οι οικογένειες και οι παρέες μεγαλώνουν και οι δρόμοι και οι πλατείες φωτίζονται και πλημμυρίζουν από κόσμο. Κάθε περιοχή έχει αυτές τις ημέρες τα δικά της ξεχωριστά έθιμα. Στην Ήπειρο πέρα από τα καθιερωμένα υπάρχουν και μερικά έθιμα που έχουν αρχίσει να φθείρονται με το πέρασμα των χρόνων. Ας δούμε δύο από αυτά...

Οι παλιοί εδώ στο χωριό μας την Πρωτοχρονιά έφτιαχναν μια κουλούρα την οποία την είχαν σαν την σημερινή βασιλόπιτα. Αφού την είχαν ψήσει, την χώριζαν σε κομμάτια και το καθένα ανήκε σε κάτι από την καθημερινότητα τους (ζώα, σπίτι κ.ά.), ώστε να βγει σε καλό ο καινούριος χρόνος. Στην συνέχεια πήγαιναν όλοι μαζί στον στάβλο τους στο βουνό ώστε να την φάνε όλοι μαζί με τους τσοπάνους τους, διότι εκείνοι έμεναν στους στάβλους...

            Άλλο ένα έθιμο ήταν να φτιάχνουν μια κουλούρα την οποία την πήγαιναν στο  βουνό έξω από τον στάβλο τους και την κυλούσαν σε ένα λοφάκι. Εάν η κουλούρα έπεφτε ανάποδα, δηλαδή με τα γράμματα από κάτω, τότε η χρονιά δεν θα έβγαινε καλή και έτσι την έδιναν να την φάνε τα ζώα. Εάν η κουλούρα έπεφτε με τα γράμματα από πάνω τότε η νέα χρονιά θα έβγαινε σε καλό και έτσι όλοι μαζί την έτρωγαν χαρούμενοι!

Παν. Τσιλογιάννη, Γ. Σέρρας, Π. Μαλάμη, Αντ. Χήρα

Το έθιμο του σταυρού στην Ηλιόραχη

            Στην Ηλιόραχη, ένα μικρό χωριό έξω από την Κόνιτσα, αναβιώνει ακόμα και στις μέρες μας το έθιμο του σταυρού. Αυτό το έθιμο γίνεται την ημέρα των φώτων. Για το χωριό είναι μια μέρα πίστης και μεγάλης χαράς, διότι κάποιος κάτοικος θα πάρει τον ιερό σταυρό στο σπίτι του για ένα χρόνο. Το έθιμο έχει ως εξής: Την ημέρα των φώτων συγκεντρώνονται όλοι στο προαύλιο της εκκλησίας. Εκεί γίνεται η παράδοση και παραλαβή  του σταυρού από τον προηγούμενο στον επόμενο κάτοικο. Από τον ιερέα του χωριού ο σταυρός πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι. Κάθε χρόνο ο νουνός, όπως κατά το έθιμο ονομάζεται αυτός που παίρνει το σταυρό, κερνάει όλο το χωριό διάφορα εδέσματα, πίτες, γλυκά, καρύδια και φυσικά άφθονο κρασί και τσίπουρο. Επίσης  και μια παραδοσιακή ορχήστρα βρίσκεται εκεί και γίνεται τρικούβερτο γλέντι. Ο νουνός κρατάει το σταυρό στο εικονοστάσι του για ένα χρόνο και έχει την ευλογία του αυτός και η οικογένειά του.